Bütçe dengesi, şubat ayında 7,36 milyar TL açık vererek 2019 yılı Şubat ayındaki 16,8 milyar TL bütçe açığından daha iyi gerçekleşti. 12 aylık kümülatif bütçe açığı, 107,3 milyar TL'den 97,9 milyar TL'ye geriledi. Bütçe açığının GSYH'ye oranı ise %2,5 seviyesinden %2,3 seviyesine doğru iyileşti. Hazine nakit dengesi şubat ayında 9 milyar TL açık vermişti, bütçe dengesi de bu rakama yakın gerçekleşti. TCMB kar transferinin de katkısıyla yılın ilk iki ayında bütçe dengesi 14,1 milyar TL fazla verdi.
Şekil 1. 12 Aylık Kümülatif Bütçe Açığı, 100 Milyar TL'nin altına geriledi.
Şubat ayında vergi gelirlerinde artışın sürdüğü, diğer gelirlerinde toplam gelirlere katkı sağladığı görülüyor. Faiz harcamaları ise yıllık olarak düşüşe geçerek toplam harcamalardaki yükselişin sınırlı kalmasını sağladı. Geçen ay faiz dışı harcamalarda %4'lük sınırlı artıştan sonra şubat ayında artış hızı arttı.
- Ekonomideki toparlanma ile birlikte vergi gelirleri yıllık %24,7 artışla güçlü bir görünüm sergiliyor. Kurumlar vergisi öncülüğünde bütün alt vergi kalemlerinde yıllık bazda artış görmekteyiz. İthalden alınan KDV'deki artışın sürmesi iç talepteki güçlenme beklentisiyle uyumlu. Verilerde salgının etkisini görmüyoruz, önümüzdeki dönemde özellikle dolaylı vergi gelirleri kanalı ile baskı görebiliriz. Dolaysız vergilerde son 15 ayın en yüksek reel artışını görüyoruz. Dolaylı vergilerde (ÖTV, dahilde alınan KDV, MTV) ise reel olarak artış hızının aralık ayına göre hız kestiğini görüyoruz. Tek seferlik gelirler olarak tabir edilen diğer gelirlerde de %52 ile güçlü bir artış görüyoruz. Faizler, paylar ve cezalar ile özel bütçeli idarelerin ve düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri bu artışta belirleyici oldu.
- Ocak ayındaki görüntünün tam tersi bir görüntü şubat ayı harcamalarında dikkat çekiyor. Faiz harcamalarında güçlü artışla yıla başlamıştık, şubat ayında ise faiz harcamalarında yıllık bazda düşüş görmekteyiz. Benzer şekilde faiz dışı harcamalar ocak ayında yıllık %4 artışla 2019 yılı ortalaması olan %21 artışın oldukça altında kalmıştı. Şubat ayında ise %14,9 artışla ortalamaya yaklaştığını görmekteyiz. Bununla birlikte harcamaların %40 ile en büyük payını oluşturan cari transferlerin reel olarak düşmesini olumlu bulmaktayız. Hükümetlerin küresel anlamda ekonomilerine desteğini bir bir açıkladığı bu konjonktürde Hazine ve Maliye Bakanımız Berat Albayrak da süreçten en fazla etkilenen sektörler öncelikli olmak üzere tüm sektörleri kapsayacak bir dizi destek ve önlem uygulanacağını duyurdu. Dolayısıyla harcamalar kısmında ılımlı bir artış görebiliriz.
Bütçe Gelirlerine Bir Bakış
Faiz indirimlerinin gecikmeli etkisiyle vergi gelirlerinde artış hızı artıyor. Mart ayında da benzer görünümün kısmen sürmesini bekleyebiliriz, salgın ise ikinci çeyrek ekonomik aktivitesi üzerinde belirleyici olabilecek ana unsurlardan biri.
- 2019 yılında reel olarak ortalama %5,7 düşüş kaydeden vergi gelirlerine karşın, şubat ayında vergi gelirleri reel yıllık %11 artmış durumda.
- Motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV, 16 aylık daralma ardından son 6 aydır artış eğiliminde ve şubat ayında reel olarak %195 artmış durumda. Şubat ayında otomobil ve hafif ticari araç toplam pazarı yıllık %89,6 artış sergilemişti.
- Sigaraya 6 ayda bir enflasyon oranında yapılan vergi artışının, Ocak-Haziran 2020 dönemi için uygulanmamasının etkisiyle şubat ayında tütün mamullerinden elde edilen ÖTV'nin reel olarak düşüşe geçtiği ve %30 düşüşle 26 ayın en yüksek düşüşünü gösterdiği görülüyor.
Şekil 2. Gelirler, kümülatif olarak ılımlı bir artış eğiliminde
Bütçe Giderlerine Bir Bakış
Sermaye transferleri (bir başka kuruma sermaye malı alması için yapılan transferler) ve faiz giderlerindeki yıllık bazda düşüş dikkat çekiyor. Borç verme, sermaye giderleri (fiziki yatırım harcamaları) ve mal ve hizmet giderlerinde yıllık güçlü artış gözlenmekte. Tasarrufların da etkisiyle 2019 yılında sermaye giderleri ortalama %3 düşmüştü.
- Bununla birlikte personel gideri ve SGK devlet prim gideri gibi kalemlerde yıllık bazda artışın hız kestiğini görüyoruz. Bu kalemlerde 16 ayın en düşük yıllık artışını görmekteyiz.
- Geçtiğimiz sene ortalama yıllık %44 artan faiz giderleri, şubat ayında %3,7 düşüş kaydetti.
Şekil 3. Harcamaların en büyük kalemi cari
transferlerde artış hızı azalıyor
Bilgi Notu: Gelirlere Kısa Bir Bakış
