Bütçe dengesi, ocak ayında Merkez Bankası'nın yaklaşık 41 milyar TL kâr transferinin katkısıyla 21,5 milyar TL fazla verdi. 12 aylık kümülatif bütçe açığı, 123,6 milyar TL'den 107,3 milyar TL'ye geriledi. Bütçe açığının GSYH'ye oranı ise %2,9 seviyesinden %2,65 seviyesine doğru iyileşti. Hazine nakit dengesi ocak ayında 22,8 milyar TL gelmişti. Bütçe dengesi de bu rakama yakın gerçekleşti.
Yılın ilk bütçe rakamlarında artan gelirlerle birlikte geçen seneki yüksek bazın da etkisiyle harcamalardaki artış eğilimindeki düşüş dikkatimizi çekmekte.
- Ekonomideki toparlanma ile birlikte vergi gelirleri yıllık %21,1 artışla güçlü bir görünüm sergiliyor. Kurumlar vergisi haricinde genel olarak bütün alt vergi kalemlerinde yıllık bazda artış görmekteyiz. Özellikle ithalden alınan KDV'deki artış, iç talepteki güçlenme beklentisiyle uyumlu. Dolaylı vergilerde (ÖTV, dahilde alınan KDV, MTV) dolaysız vergilere göre daha güçlü tempo gözlemlemeyi sürdürüyoruz. Kar transferinin etkisiyle de tek seferlik gelirler olarak tabir edilen diğer gelirlerde de %32,7'lik bir artış görmekteyiz. Bu durumda TCMB'den Hazine'ye aktarılan kar avansının geçen seneye göre 6,8 milyar TL artmış olması etkili oldu.
- 2019 yılına göre faiz giderindeki güçlü artışa karşın, yıla toplam harcamalarda artış hızının azalmasıyla başladık. 2019 yılında faiz dışı harcamalar ortalama yıllık %21 artmıştı. Bu yılın ocak ayında ise faiz dışı harcamalar yıllık %4 artışla oldukça zayıf bir başlangıç yaptı. Neticede faiz giderindeki artışa rağmen faiz hariç giderlerin iyi yönetilmesi sonucu bütçe giderleri reel olarak artmadı. Mali disiplin açısından gelir yönetimi kadar gider yönetimini de önemli buluyoruz.
Bütçe Gelirlerine Bir Bakış
Faiz indirimlerinin gecikmeli etkisiyle vergi gelirlerinde toparlanma belirginleşiyor. Dördüncü çeyrekte vergi gelirlerinde kısmi bir toparlanmanın başladığını vurgulamıştık, yılın ilk ayında ise vergi gelirlerinde toparlanma güçleniyor.
- 2019 yılında reel olarak ortalama %5,7 düşüş kaydeden vergi gelirlerine karşın, ocak ayında vergi gelirleri reel yıllık %8 artmış durumda.
- Motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV, 16 aylık daralma ardından son 5 aydır artış eğiliminde ve ocak ayında reel olarak %100 artmış durumda. Ocak ayında otomobil ve hafif ticari araç toplam pazarı yıllık %90 artış sergilemişti.
- Alkollü içki ve sigaraya 6 ayda bir enflasyon oranında yapılan vergi artışının, Ocak-Haziran 2020 dönemi için uygulanmamasının etkisiyle ocak ayında tütün mamullerinden elde edilen ÖTV'nin sınırlandığı görülüyor.
- Özellikle ithalden alınan KDV'nin katkısıyla uluslararası ticaret ve muameleden alınan vergilerde güçlü bir artış görmekteyiz. Onu BSMV, gelir vergisi ve ÖTV takip ediyor.
- 2019 yılında tek seferlik diyebileceğimiz diğer gelirlerde (Merkez Bankası kâr transferi, ihtiyat akçesi, cezalar vs..) yıllık ortalama %130 civarında artış görmüştük. Bu sene ise daha mütevazi bir şekilde diğer gelirlerde projeksiyon paylaşıldığını görmekteyiz. Bu aslında bir yandan da bütçe dengesini uluslararası kriterlere uygunluğu sağlamak için gerekli zamanda manevra alanımız olduğuna da işaret ediyor diyebiliriz.
Şekil 1. 12 aylık kümülatif vergi gelirleri büyüme noktasına yaklaşıyor
Bütçe Giderlerine Bir Bakış
Geçtiğimiz yıl ocak ayında sermaye transferleri (bir başka kuruma sermaye malı alması için yapılan transferler), sermaye giderleri (fiziki yatırım harcamaları) ve borç vermede güçlü artışlar gözlemlemiştik. Bunun etkisiyle bu sene bu kalemlerde düşüşün belirginleştiğini görmekteyiz.
- Bununla birlikte personel gideri ve SGK devlet prim gideri gibi kalemlerde yıllık bazda artışın sürdüğünü görüyoruz. Ancak reel olarak bu kalemlerde artış hızının azalmasını olumlu buluyoruz.
- Faiz giderlerinde ise yıllık %75 ile güçlü bir artış görmekteyiz. Geçtiğimiz sene faiz giderleri ortalama yıllık %44 artmıştı. Ocak ayında iç borç faizi giderinin %80 civarında artması özellikle faiz giderlerini yukarı çekmiş görünüyor.
Şekil 2. Faiz harcamalarındaki artış sürüyor
Şekil 3. YEP tahmininde, 2020 yılı bütçe açığının artış hızının azalması bekleniyor
Şekiller 4. Bütçe Açığı/GSYH oranının 2020 yılında da %2,9 seviyesinde sabit kalması bekleniyor
