Nisan ayı sanayi üretimi verisinin açıklanmasıyla birlikte ikinci çeyreğe ilişkin sanayi üretiminde en kötünün ne olabileceğine dair fikre ulaşmış bulunuyoruz. Nisan ayında takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi bir önceki yılın aynı ayına göre %31,4 daraldı. Foreks anketinde beklentiler arındırılmış veride ortalama %17,6 düşüş yönündeydi. Yıla sanayi üretimi momentumunu artırarak başlamış fakat mart ayında yavaşlamış, yine de ilk çeyreğe ilişkin %4,5 gelen büyüme verisine önemli katkı yapmıştı. Yılın 2.çeyreğinin başlangıcında kamu sağlığına ilişkin alınan tedbirlerin etkisiyle ekonomik faaliyetler durma noktasına geldi ki veri bunu yansıtmakta. Bu dönemde sanayi üretiminin baskı altında kalması olağan gözükmekte. Ekonomi yönetiminden sorumlu kurumlar da yılın 2.yarısı ile toparlanmanın başlayabileceğini vurgulamakta.
- Nisan ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi ise aylık olarak %30,4 daraldı. Geçen ay %7,1 açıklanan daralmada %6,8'e revize edildi. Böylece sanayi üretiminde salgın tedbirleriyle daralma keskinleşmiş oldu. TÜİK, geçen ayda vurguladığı gibi açıklamasında sanayi üretiminde ertelenen KDV kaynaklı revizeler olabileceği bilgisi vermekte. Önümüzdeki aylarda geçmişe yönelik pozitif revizeler görebiliriz ki bu ayda geçmişe yönelik kısmi de revizeler görmekteyiz.
Geçtiğimiz sene yılın ilk 3 çeyreğinde sanayi üretimi açısından daralma bölgesindeydik. Alınan tedbirlerle nisan ayında daralma belirginleşti. Mayıs ayıyla birlikte atılmaya başlanan normalleşme adımları ile birlikte baz etkisi de önümüzdeki 2 ayda daralmadaki seyri görece kısıtlayıcı bir faktör olabilir. Yılın ikinci çeyreğinden itibaren normalleşme adımları ile sanayi üretimi de büyüme trendine devam edebilir.
Şekil 1. Nisan ayıyla birlikte sanayi üretiminde en kötü görüldü, yılın
ikinci yarısında toparlanma beklenmekte.
Diğer ekonomik göstergelerde olduğu gibi imalat PMI yılın ilk iki ayında genişleme bölgesinde gelmişti fakat mart ayıyla birlikte 48 seviyesi ile daralma bölgesine geçmiş ve bununla uyumlu olarak sanayi üretimi de yılın ilk iki ayı beklentilerin üzerinde büyürken, mart ayıyla birlikte büyüme ivmesini kaybetmişti. Ekonomik öncü göstergeler açısından nisan ayında ise tablo daha da kötüleşmiş, PMI 33,4'lü seviyelere gerilerken, reel kesim güven endeksi, sektörel ve tüketici güven endeksleri düşüş göstermişti. Öncü ekonomik göstergeler, sanayi üretiminde nisan ayında keskin bir daralma olacağını göstermişti ve mayıs ayında daralmanın olacağı ama en azından hız kaybedeceğini işaret etmekte.
Şekil 2. Mayıs ayında tarihi dip seviyeden dönen PMI, sanayi üretimi verisinde en kötünün görüldüğünü mayıs ayıyla birlikte daralmanın hız keseceğini işaret etmekte.
Ayrıca ileri yönlü gösterge olarak mayıs ayındaki elektrik tüketimindeki seyir de mayıs ayı sanayi üretiminin düşeceğini göstermekte. Günlük elektrik tüketimi verileri mayıs ayında da aşağı yönlü hareketini sürdürmekte.
Şekil 3. Elektrik tüketimi verisi de sanayi üretiminin mayıs ayında da baskı altında kalacağını göstermekte.
Ayrıca dünya ekonomilerine baktığımızda da ekonomilerin kapalı kalmasıyla sanayi üretimleri baskı altında. ABD'de nisan ayı sanayi üretimi %11,2 düşmüştü. Avrupa'da da bugün nisan ayı sanayi üretimi verisi açıklandı ve aylık düşüş %17,1 gerçekleşti. Çin'de ise kısmi olarak ekonominin açılmasıyla sanayi üretiminde görülen daralma nisan ayı verisiyle pozitif bölgeye geçti.
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi aylık bazda %30,4 azalırken, bütün ana kalemlerde önemli düşüşler görülmekte. İmalat sanayi üretimi aylık %32,5, elektrik,gaz ve buhar kalemi aylık %12,4, madencilikte ise %13 düşüş gözlenmekte.
- Geçen ay başlayan düşüş trendi bu ay net bir şekilde ortaya çıktı. Dayanıklı tüketim malında %41,7 düşüş dikkat çekmekte. Yatırımların göstergesi niteliğindeki sermaye malı imalatı geçen ay %14 düşmüştü bu ay ekonomik faaliyetlerin neredeyse durma noktasına gelmesiyle %40,2 düşmekte. En azından yılın ikinci yarısına kadar düşüş trendi devam edecektir fakat daralmanın hız kesmesi beklenmekte.
- İmalat sanayi özelinde baktığımızda bütün kalemlerde düşüş gözlenmekte bu da salgın nedeniyle azalan talep ile firmaların ya üretimlerini azaltmasından ya da üretimlerine ara vermesinden kaynaklanmakta. Taşıt üretiminde %73,8'lik bir düşüş dikkat çekmekte, ki bu da büyük otomobil firmalarının üretime ara vermelerinden kaynaklanmakta. Ayrıca nisan ayı imalat sanayi kapasite kullanım oranındaki düşüş üretimde böylesi bir düşüşe dair bir sinyal vermişti. Mayıs ayı KKO oranlarına baktığımızda da belirgin bir artış görememekteyiz. Mayıs ayında da buna benzer bir tablo görmemiz olası.
Sanayi üretiminden ayrı olarak perakende satış hacmi verisi de açıklandı. Büyümenin talep yönünü göstermesi açısından takip ettiğimiz bir gösterge olan perakende satış hacmi de yıllık %19,3 daraldı. Perakende satış hacmi ekonomideki tüketim talebi açısından öncü göstergelerden. Tüketim, harcamalar yönünden bakıldığında GSYH'nin %60'ını oluşturmakta. Bu açıdan bakıldığında ikinci çeyrekte tüketici talebi ekonomiye yeterli katkıyı yapamayacaktır. Fakat mayıs ayıyla birlikte bu trendin kırıldığını TCMB banka ve kredi kartı harcama verilerinden görebilmekteyiz. Nisan ayındaki %25,6'lık düşüşün ardından, mayıs ayında %43,6 artış göstermekte. Ayrıca perakende satış verisine baktığımızda geçen ay olduğu gibi yıllık bazda gıda ve içecek kaleminin arttığını online alışveriş hariç diğer kalemlerde ise düşüşler olduğunu görmekteyiz. Tüketici davranışları açısından geçen ayda olduğu üzere insanların salgın dönemiyle temel ihtiyaç harcamalarını artırdığını, zaruri olmayan kalemlerde ise kısıntıya gittiğini göstermekte ve bu trendin bir süre daha devam etmesi beklenmekte.
