Mayıs ayında takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi bir önceki yılın aynı ayına göre %19,9 daraldı. Foreks anketinde beklentiler arındırılmış veride ortalama %28,7 düşüş yönündeydi. Yılın 2.çeyreğinin başlangıcında kamu sağlığına ilişkin alınan tedbirlerin baskın hale gelmesiyle ekonomik faaliyetler durma noktasına geldi ki veri bunu yansıtmakta. Mayıs ayıyla yavaş yavaş normalleşme adımlarının atılmasıyla en azından daralmanın hızı azalmakta. Haziran ayıyla birlikte öncü göstergelerin de ima ettiği üzere sanayi üretiminde kısmi toparlanma olacaktır. Ekonomi yönetiminden sorumlu kurumlar da toparlanma için yılın 2.yarısını işaret etmekte.
- Mayıs ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi ise aylık olarak %17,4 arttı. Böylece sanayi üretiminde salgın tedbirleriyle başlayan daralma sürecinin hız kestiğine ilişkin sinyal alındı. TÜİK, geçen ayda vurguladığı gibi açıklamasında sanayi üretiminde ertelenen KDV kaynaklı revizeler olabileceği bilgisi vermekte. Önümüzdeki aylarda geçmişe yönelik pozitif revizeler görebiliriz ki bu ayda geçmişe yönelik oldukça sınırlı revizeler görmekteyiz. Geçen ay %30,4 açıklanan daralma %30,2'ye revize edildi.
Normalleşme adımlarıyla birlikte sanayi üretiminde daralma hız kesmekte. Mayıs ayıyla birlikte atılmaya başlanan normalleşme adımları ile birlikte baz etkisi de önümüzdeki ayda yıllık daralmadaki seyri görece kısıtlayıcı bir faktör olabilir. Yılın ikinci yarısından itibaren normalleşme adımları ile sanayi üretimi de büyüme trendine devam edebilir.
Şekil 1. Mayıs ayıyla birlikte sanayi üretiminde daralma hız kesti, yılın ikinci yarısında toparlanma beklenmekte.
Ekonomik öncü göstergeler açısından nisan ayında dip nokta görüldükten sonra mayısta toparlanma sinyalleri verilmekteydi, reel kesim güven endeksi, sektörel ve tüketici güven endeksleri dipten dönüş sinyalleri vermişti. Öncü ekonomik göstergeler, sanayi üretiminde mayıs ayında daralmanın olacağı ama en azından hız kaybedeceğini işaret etmekteydi. Sanayi üretimi özelinde haziran ayında ise öncü göstergeler mayıs ayına göre daha iyi bir sonuç çıkacağını göstermekte.
Şekil 2. Mayıs ayında tarihi dip seviyeden dönen PMI, haziran ayıyla birlikte salgının ekonomik etkilerinin azalacağını göstermekte. Sanayi üretiminde ilerleyen süreçlerde daha iyi sonuçlar göreceğimizi düşünmekteyiz.
Ayrıca ileri yönlü gösterge olarak haziran ayındaki elektrik tüketimindeki seyir de haziran ayı sanayi üretimi açısından daha iyi bir durumda olacağımızı göstermekte. Elektrik tüketimi haziran ayında aylık %14,7 artmışken, geçen senenin aynı ayına göre %2,2 daha düşük.
Şekil 3. Elektrik tüketimi verisi haziran ayında arttı, salgın öncesi seviyelere yakınsamakta.
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi aylık bazda %17,4 arttı. Geçen ay bütün ana kalemlerde önemli düşüşler görmekteydik. Bu ay ise hemen hemen bütün kalemlerde kısmi düzelmeler görmekteyiz. İmalat sanayi üretiminde aylık %19,3, elektrik, gaz ve buhar kaleminde aylık %4,9, madencilikte ise %4,5 artış gözlenmekte.
- Geçen ay görülen azalış trendi, dipten çıkış sinyalleri ile artış trendine geçti. Yatırımların göstergesi niteliğindeki sermaye malı imalatında geçen ayki %40,2'lik artış dikkat çekici.
- Bir diğer olumlu dikkat çekici gelişme ise yüksek teknolojili sanayi üretimindeki artış.
- İmalat sanayi özelinde baktığımızda ekonomik faaliyetlerini durduran firmaların üretime dönmeleriyle hemen hemen bütün kalemlerde artış gözlenmekte. Taşıt üretiminde %189,6'lık bir artış dikkat çekmekte, ki bu da diğer firmalar gibi büyük otomobil firmalarının üretime dönmelerinden kaynaklanmakta. İmalat sanayindeki artışa en çok katkı veren kalemler ise taşıtın yanısıra tekstil, deri, kauçuk plastik ve bilgisayar üretimi oldu.
- Ayrıca kapasite kullanım oranlarına baktığımızda nisan ayındaki tarihi düşüş sonrası mayısta kısmi toparlanma olmuştu. Haziran ayında ise mevsimsellikten arındırılmış KKO, 65,8 seviyelerine çıktı fakat salgın öncesi seviyelerden oldukça uzak. Bu durum hala salgının yarattığı olağanüstü koşulların üretimde etkili olduğunu göstermekte.
Sanayi üretiminden ayrı olarak perakende satış hacmi verisi de açıklandı. Büyümenin talep yönünü göstermesi açısından takip ettiğimiz bir gösterge olan perakende satış hacmi de yıllık %19,3 daraldı. Perakende satış hacmi ekonomideki tüketim talebi açısından öncü göstergelerden. Tüketim, harcamalar yönünden bakıldığında GSYH'nin %60'ını oluşturmakta. Nisan ve mayıstaki yıllık daralma sonrası 2. çeyrekte harcamalar ekonomiye yeterli katkıyı yapamayacaktır. TCMB banka ve kredi kartı harcamaları verisinde nisan ayındaki %25,6'lık düşüşün ardından, mayıs ayında %43,6 artış görmüştük, haziran ayında ise bu harcamaların aylık olarak yatay seyrettiğini görmekteyiz, geçen senenin aynı ayıyla kıyasladığımızda ise sadece %2'lik bir reel düşüş görmekteyiz bu da tüketici talebinin toparlanmaya devam ettiğini göstermekte.
