Mayıs ayında TÜFE aylık %0,8 artış beklentisinin üzerinde %1,36 arttı. Mayıs aylarının tarihi ortalaması da %0,8 idi. Yıllık enflasyon da böylece %10,94 seviyesinden %11,39 seviyesine geldi. Kur ve emtia hareketlerinin yansımalarının izlendiği ÜFE verisi, 10 yılın ortalaması olan %0,9'un üzerinde aylık %1,54 artış sergiledi. ÜFE, yıllık ise baz etkisiyle %6,71 seviyesinden %5,53'e geriledi. Çekirdek enflasyon olarak yakından izlenen C endeksi (Eski I endeksi; Enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın hariç TÜFE) 39 baz puan arttı ve yıllık %10,32 seviyesine yükseldi. Petrol fiyatları, mevsimsellik, döviz kurunun gecikmeli etkisi ve gıda fiyatları başta olmak üzere TÜFE sepetindeki 418 maddenin 282'sinde bu ay artış görüyoruz. Nisan ayında bu 270 maddede artış yönündeydi. Dolayısıyla fiyat artışlarının daha genele yayılan bir durumu olduğunu görmekteyiz.
- Enflasyonun beklentilerin üzerinde gelmesinde başta akaryakıt, otomobil ve şehirlerarası otobüs bileti kaynaklı olmak üzere ulaştırma kalemi ve yeni sezon satışları (mevsimsellik) ile giyim ve ayakkabı kalemindeki artış belirleyici oldu. Mayıs ayında küresel ekonomilerin kademeli olarak açılmaya başlaması ve ayrıca arz kesintilerinin de katkısıyla petrol fiyatlarında aylık yaklaşık %40 yükseliş gördük. Bu vasıtayla ulaştırma kalemi, 0,48 puanla enflasyona en yüksek katkıyı verirken, onu 0,43 puanla giyim ve ayakkabı kalemi izledi. Kur etkisini yansıtan ev eşyasının da enflasyona 0,09 puan katkı verdiğini görüyoruz. Talep zayıflığına karşın kurun gecikmeli etkisinin fırın gibi dayanıklı malların fiyatlarındaki artışa sebebiyet verdiğini görüyoruz. Şekil 1'e bakıldığında; gıda kaleminin, 0,06 puanla her ne kadar enflasyona belirgin bir katkı yapmadığı gibi bir algı oluşsa da aslında tarihsel olarak mayıs, haziran ve temmuz aylarına baktığımızda gıda enflasyonun aylık olarak düşüş gösterdiğini görmekteyiz. Mayıs 2020 de ise gıda enflasyonu aylık %0,24 arttı. (Mayıs ayları gıda enflasyonu tarihsel %0,7 düşüş yönünde) Neticede bu durum TCMB'nin yılın ilk yarısında gıda kaynaklı enflasyonda artış görebileceğimizi belirtmesiyle uyumlu bir sonuç.
Şekil 1. Aylık %1,36 artış gerçekleşen enflasyonun kaynakları
- TCMB Beklenti anketinde anket katılımcıları, haziran ayında enflasyonun aylık %0,45 gelmesini beklemekte. Eğer enflasyon bu seviyelerde gerçekleşirse yıllık enflasyonun %11,86 ile bu yılın tepe noktasına ulaşıyor olabileceğini düşünülebiliriz ve ikinci yarı itibarıyla ise enflasyonda düşüş başlayabilir. Ancak burada kurun stabil olması kadar gıda fiyatlarındaki seyir de belirleyici olacak. Hava koşullarındaki değişim gıda fiyatları için yukarı yönlü bir risk, turizm tarafındaki talep zayıflığı ise gıda fiyatları için aşağı yönlü bir etki oluşturuyor. Merkez Bankası, 2020 yıl sonu enflasyon tahmini %7,4 seviyesinde bulunmakta.
- Kamu sağlığı tedbirleri kapsamında gerçekleştirilen kısıtlamaların ise hizmet enflasyonunu aşağı çekmeye devam ettiğini görüyoruz. Lokanta ve oteller kalemindeki aşağı yönlü baskıya karşın ulaştırma kalemindeki artış ise hizmet enflasyondaki iyileşmeyi hafifletmiş. Bununla birlikte haziranda normalleşmenin başlamasıyla birlikte talebin artmasıyla birlikte hizmet enflasyonunda kısmi toparlanma görülebilir.
Şekil 2. Döviz kurunun gecikmeli etkisi çekirdek enflasyonda belirleyici olurken, hizmet enflasyonu salgının etkisiyle kısmi baskılanıyor.
Fiyatların genele yayılma derecesi hakkında bilgi veren ve fiyatı artan ürünler ile azalanlar arasındaki yüzde farkı gösteren enflasyon yayılım endeksini incelediğimizde, 418 maddeden 282'sinde fiyat artışı, 66'sında ise fiyat azalışı gerçekleştiğini görmekteyiz. (Örneğin, 2018 yılındaki kur şoku sonrası eylül ayında 418 maddenin 338'inde fiyat artışı görmüştük.) 30 tanesinde fiyat bilgisi verilmediğinden örneklemden çıkarmış bulunmaktayız. Geçen ayla karşılaştırıldığında yayılım endeksinin 0,46'dan 0,56'ya gelerek belirgin artış görmekteyiz. 12 aylık hareketli ortalamada ve 3 aylık hareketli ortalamada da artışlar görmekteyiz. Döviz kuru hareketlerinin gecikmeli etkisi ve üretimdeki ve satışlardaki düşüşe bağlı birim maliyet artışları normalleşme adımları ile birlikte kalemlere yansıtılmasının artışa sebep olduğunu düşünmekteyiz.
Şekil 3. Fiyatların genele yayılma derecesi artıyor.
ÜFE enflasyonunda da döviz kurunun yansımalarını görebiliyoruz. 5 sektör dışında diğer sektörlerin ÜFE enflasyonuna pozitif katkı sağladığı görülüyor.
Şekil 4. Sektörlere Göre ÜFE Enflasyonunun Aylık Gelişimi
