Anket göstergeleri yılı toparlanarak sonlandırdı ve 2020 yılına dair iyi bir başlangıca işaret etti.
- Mevsimsel etkilerden arındırılmış reel kesim güven endeksi, aralık ayında 108,7 ile son 22 ayın en yüksek seviyesine geldi.
- Arındırılmış verilerle kapasite kullanım oranı ise %76,9 ile son 17 ayın en yükseğinde gerçekleşti.
Şekil 1. Anket göstergeleri, 2020 yılına yönelik iyi bir başlangıca işaret ediyor
Dikkat Çeken Gelişmeler
- Tüketici güvenindeki dalgalanmaya karşın finansal okuryazarlığı daha yüksek katılımcılarla gerçekleştirilen ankete göre reel sektör güven endeksi, iyileşmesini sürdürdü ve bir önceki aya göre 2,8 puan iyileşti. (Aralık ayına ait iktisadi yönelim anketi, imalat sanayinde faaliyet gösteren yaklaşık 1800 firmanın cevaplarıyla oluşturuldu.)
- Genel görünüm hakkında bilgi veren genel gidişat kalemi de 100 seviyesinin üzerinde ve Eylül 2017'den bu yana en yüksek seviyede. 2010'dan bu yana da en iyi yıl kapanışına işaret etmekte.
Şekil 2. Yıl sonlarında reel kesim güven endeksi ve genel gidişatın seyri
- Gelecek 3 aya yönelik üretim hacmindeki artış, yatırım harcamalarına ışık tutan sabit sermaye yatırım harcaması ve mevcut durumdaki toplam sipariş miktarı aralık ayında reel kesim güven endeksindeki artışın ana belirleyicileri. Gelecek 3 aya yönelik ihracat siparişlerinin artışını sürdürmesi ise olumlu. Bu durumda 2020 yılına ilişkin olumlu küresel büyüme beklentilerinin belirleyici olduğunu düşünüyoruz.
Şekil 3. İhracatta olumlu bir görünüm olsa da ithalattaki artışın 2020 yılında öne çıkması, net ihracatın büyümeye katkısını sınırlayacaktır.
- 2018 yılını sabit sermaye yatırım harcamasının geleceğine yönelik beklentilerin kötüleşmesiyle sonlandırmıştık. 2019 yılının sonunda ise sabit sermaye harcamasının, 2017 yılındaki seviyeleri yakalama çabasında olduğunu görmekteyiz (Şekil 4). Büyümeye halihazırda azalarak da olsa negatif katkısını sürdüren yatırımların, toparlanacağına işaret etmesi açısından önemli bir değişken. Gelecek 3 aya yönelik üretim hacmi de 127,3 ile son 26 ayın en yüksek seviyesinde.
Şekil 4. Üretim hacmi ve yatırımlar toparlanıyor
İstihdam piyasası 2019 yılında baskı altında kalırken, gelecek 3 aydaki görünüme işaret eden toplam istihdam kalemi en kötünün geride kalabileceğine işaret ediyor. İstihdam piyasasında, soft dataların (anket göstergeleri) hard datalara (reel veriler) yansımasının ise biraz zaman alması beklenmekte.
İşsizlik oranı ters eksende gösterilmiş olup, toplam istihdam endeksinin arttığı zamanlarda işsizlik oranı düşme eğilimi göstermiştir. Ancak son dönemde iki kalem arasındaki ayrışma dikkat çekmektedir.
Şekil 5. İstihdam piyasasında anket göstergeleri ile işsizlik oranı arasındaki gelişim
Mal gruplarına göre kapasite kullanım oranı incelendiğinde ise yatırım mallarındaki artış dikkat çekmekte.
Bilgi Notu: Kapasite Kullanım Oranı Nedir?
Örneğin, %77'lik bir kapasite kullanım oranının anlamı, bir fabrikanın 100 birim mal üretebilecek iken 77 birim mal üretmesidir. Neticede KKO'nun yüksek olduğu dönemlerde, firmaların kapasitelerini artırma eğiliminde olmasıyla üretimleri artmakta ve sanayi üretimi de artış göstermektedir.
