Mart ayında cari işlemler dengesi, 970 milyon dolar olan beklentilerden iyi gerçekleşerek 589 milyon dolar açık verdi.
Nisan ayına ilişkin geçici dış ticaret verilerine göre nisan ayında dış ticaret açığının daralmaya devam ettiği gözlenmekte. Bu doğrultuda hem dış ticaret açığındaki daralmanın sürmesi hem de turizm gelirlerinin de katkısıyla 12 aylık kümülatif cari açıkta, düşüş trendinin sürmesini bekliyoruz.
- Geçtiğimiz sene nisan ayında cari denge 5,6 milyar dolar açık vermişti. Bu sene nisan ayında 2 milyar dolar açık verilse bile 12 aylık kümülatif cari açık, tek haneye gerileyecek. Yaz aylarıyla birlikte ise turizm gelirlerinin katkısıyla 12 aylık kümülatif cari dengenin sıfıra doğru yaklaştığına şahit olabiliriz. Ancak yılın ikinci yarısında ekonomideki toparlanma beklentimiz ve baz etkisiyle birlikte cari açık tekrar ılımlı bir yükseliş gösterecek. Bu doğrultuda yılı 17-18 milyar dolar civarında bir cari denge rakamıyla sonlandırmayı beklemekteyiz.
- Neticede mart ayında 12 aylık kümülatif cari açık 16,97 milyar dolardan 12,8 milyar dolara iyileşti ve Aralık 2009'dan bu yana en düşük seviyeye geriledi. Çekirdek denge olarak da tabir edilen 12 aylık kümülatif altın ve enerji hariç cari denge 32 milyar dolar fazla vererek 2009 yılından da daha iyi seviyelerde bulunuyor.
Şekil 1. 12 Aylık Kümülatif Cari Açığın Gelişimi
Geçtiğimiz sene mart ayına göre kümülatif açıkta 42,4 milyar dolarlık iyileşme görüyoruz. Mart 2018'de cari denge 4,7 milyar dolar açık vermişti. Geçtiğimiz sene mart ayında cari denge kümülatif olarak 55,2 milyar dolar civarında idi.
- Bu iyileşmenin 39,9 milyar doları dış ticaret dengesindeki daralmadan kaynaklandı. (İthalat, 32 milyar dolar düştü, ihracat 7,7 milyar dolar arttı.)
- Hizmetler dengesi de bir önceki seneye göre yaklaşık 4,4 milyar dolar iyileşti. Birincil ve ikincil gelir dengesinde ise bir önceki seneye göre yaklaşık 1,9 milyar dolarlık net çıkış oldu.
Birincil gelir dengesi: Çalışan ücretleri, faiz ve kar payları ile temettü transferleri, yatırım geliri.
İkincil gelir dengesi: Karşılıksız olarak yapılan transferler (hibe, yardımlar vb.) ve işçi gelirleri.
Cari İşlemler Dengesinin Finansmanı
Net yabancı sermaye akımı açısından, geçtiğimiz sene mart ayına göre daha iyi durumda olduğumuz gözüküyor. Mart 2018 döneminde 2,88 milyar dolarlık çıkışa karşın, bu sene mart ayında 835 milyon dolarlık bir net sermaye çıkışı görüyoruz.
- 2019 yılı Mart ayında yurtdışı tahvil ihraçlarıyla portföy yatırımlarına 1,35 milyar dolar giriş oldu. Bankalar ve diğer sektörler sırasıyla 1,7 milyar dolar ve 1,2 milyar dolar net borçlanma gerçekleştirdi. Genel Hükümet ise 500 milyon dolar net geri ödeme yaptı.
- Doğrudan yatırımlara da 965 milyon dolar giriş gözlenmekte.
- Diğer yatırımlarda ise 3,15 milyar dolar net çıkış gözlenmekte. Bunun büyük çoğunluğu, yurtiçi bankaların, yurtdışı muhabirlerindeki döviz mevduatını artırma eğiliminde olmasından kaynaklanıyor.
- Net hata noksan kaleminde ise 4,3 milyar dolarlık çıkış görülmekte. 2017 yılından bu yana en güçlü net hata noksan çıkışı olsa da 12 aylık kümülatif olarak baktığımızda anlamlı bir değişim görmüyoruz.
- Eylül ayından bu yana ilk kez rezervlerde azalış gözleniyor ve rezervler mart ayında 5,7 milyar dolar azalmış durumda. Haftalık TCMB rezerv bültenine göre nisan ayında rezervlerdeki kısmi düşüşün sürdüğünü gözlemliyoruz.
Rezervlerdeki (+) değeri rezervlerdeki azalışı, rezervlerdeki (-) değeri rezervlerdeki artışı göstermektedir.
Bankaların 12 aylık kümülatif borç çevirme oranları yatay seyrederken, diğer sektörlerin borç çevirme rasyolarında sınırlı toparlanma dikkat çekiyor.
Şekil 2. Uzun Vadeli Borç Çevirme Oranları (%, 12 Aylık Kümülatif)
Şekil 3. Turizm gelirleri, mart ayları içerisinde son 4 yılın en iyi mart ayı seviyesinde 
Merkez Bankası Enflasyon Raporu'nda ''Kutu'' diye tabir ettiği bölümlerde çeşitli analizler paylaşmakta. Analizlerinden birisinin de cari dengedeki iyileşme hızı olduğunu görüyoruz. Bu analizi derlediğimizde şu sonuca ulaşıyoruz:
Türkiye ekonomisinde yapısal olarak iktisadi faaliyetin yavaşladığı dönemlerde, cari açıktaki iyileşmenin belirginleştiğini (ithal bağımlılığı vs…) zaman zaman dile getirmekteyiz. Aşağıdaki grafikte turuncu çizgi, cari dengedeki iyileşme hızını göstermekte. 1998 yılından bu yana çeyreksel bazda baktığımızda cari dengedeki iyileşme hızının, 2018 yılında en yüksek seviyede olduğunu görüyoruz. Sadece hız anlamında değil, büyüklük anlamında da cari açıkta gözlenen iyileşme tarihsel en yüksek seviyede.
Burada dikkat çeken diğer bir gelişme ise 2001 ve 2009 dönemleriyle karşılaştırdığımızda, cari dengedeki hızlı iyileşmenin ekonominin dengelenme sürecinde olduğu bir dönemde gerçekleşmiş olması. 2001 ve 2008-2009 yıllarında ekonominin belirgin daraldığı, bu vasıtayla cari dengede iyileşmenin belirginleştiği görülmekte. Ancak 2018 yılında daralmadan ziyade, ekonominin kısmi yavaşlamasından ve dengelenmesinden kaynaklanan bir iyileşme gözlenmekte.
Şekil 4. Büyüme ile cari dengedeki iyileşmenin hızı arasındaki ilişki
Bilgi Notu: Cari İşlemler Dengesinde Finans Hesabı Altındaki ''Diğer Yatırımlar'' Kalemi Nedir ?
