Norveç Kronu’ndaki hareketler bundan yaklaşık 3,5 yıl önce yazdığımız bir değerlendirmeyi hatırlattı: “Bir Zamanlar Viking”, 21 Ağustos 2014.
Norveç Kronu, bugün Euro karşısında 9,99 seviyesine değer kaybetti. Ağustos sonundan bugüne Kron’daki değer kaybı %8,2 oranında. Kron, daha önce 2008 krizi döneminde böylesine değer kaybetmişti.
Bugünlerde BitCoin’de balon tartışmaları yoğun. Fiyat oluşumlarında balon arayışı için belki de İskandinavya konut piyasasına bakmak gerekiyor. Moody’s tarafından yeni yayımlanan rapora göre; Norveç konut piyasası aşırı değer kazanmış görünüyor. İsveç konut piyasasın fiyatları da belirli ölçüde yüksek.
İskandinavya, Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) yörüngesindeki bölge. İskandinavya ekonomilerinin bir diğer özelliği hane-halkının yüksek borçluluğu. Norveç’de hane-halkı borçluluğu %222, İsveç’de %178 oranlarında.
ECB’nin varlık alım programı ve negatif faiz bileşimi, İskandinav merkez bankalarının benzer politikalar uygulamasıyla sonuçlandı. Bir tarafta ülkelerin iç iktisadi dinamikleri diğer yanda ECB, İskandinav ekonomilerinin zorlanmasıyla sonuçlandı.
Dün, İsveç Merkez Bankası (Riksbank), varlık alım programını sonlandırırken, normalleşme sürecinde “yavaş” ancak ECB kadar sabırlı davranmayacağını açıkladı (Erken Ekonomi Brifingi, 20 Aralık 2017). Değerlendirmemizde konut fiyatlarındaki düzeltme olasılığından bahsetmiştik. Norveç’deki gelişmeler doğrudan İsveç’i etkileyebilecek nitelikte. Norveç Kronu’ndaki hikaye petrol fiyatlarıyla başlamıştı. Şimdi hikaye konut piyasası gelişmeleriyle şekilleniyor.
İsveç, Avrupa Birliği’nde (AB) hassas konumlanan ülkelerden. İsveç, Euro para birimini kullanmayan birlik üyelerinden. Geleneksel açıdan İsveç’in İngiltere ile bağları yüksek. İskandinav halkının refahında yaşanacaklar bölgesel dinamiklerle bağlantılı. Brexit sürecinde geleceğe dönük çıkarımlar için İskandinav ekonomilerinin nasıl şekilleneceğini gözlemliyoruz.
Şu anda Norveç Kronu’ndaki değer kaybı akut piyasa riski değil. Ancak İskandinavya’da;
1. Konut piyasası,
2. Hane-halkı borçluluğu
etrafında birikecek stresi önümüzdeki aylar ve yıllarda izlemek gerekiyor.
21 Ağustos 2014 tarihli “Bir Zamanlar Viking” başlıklı notumuz:
Haftanın Grafiği: Bir Zamanlar Viking (Norveç Kronu)
2010 yılında hurdaya çıkan Jahre Viking, bir dönem Dünya’nın en büyük gemisiydi. 1989 ve 2009 yılları arasında Norveç bandırası taşıyan petrol tankerinin ömrünü tamamlaması aslında bir anlamda petrolün de revaçta olduğu günlerin geçmişte kaldığını simgelemekte.
Petrol, doğal gaz ile birlikte Norveç’in en önemli ihracat kaynağı. Avrupa’nın bir numaralı petrol üreticisi konumundaki Norveç, doğal gaz ihracatında ise Dünya üçüncüsü.
1960’lı yıllardan itibaren petrol gelirlerinin avantajını kullanan ülke, aslında bir çeşit «Dutch Disease» kurbanı. Dutch Disease yaklaşımı; Hollanda’nın, 20. yüyyılın ikinci yarısında yer altı kaynakları ile elde ettiği refahı üretim faaliyetlerine tercih etmesini anlatmakta.
Benzer bir durum içinden geçtiğimiz süreçte Norveç ekonomisi için yaşanıyor. 2000’li yılların başında artış eğilimine giren petrol fiyatları Norveç’te sınai üretimin yavaşlamasına hatta gerilemesine neden oldu.
Norveç’ten önce «Dutch Disease» Finlandiya’da yaşandı. Gelir kaynaklarının büyük bölümünü sağlayan NOKIA, akıllı telefonlarla yarışamayınca Finlandiya’da sınai üretim çöktü ve ülke ekonomisi 2011 yılına göre %3,3 oranında küçüldü. Euro Para Birliği’ne dahil olan ülke, kurunda bir kayıp yaşamaktan kurtulmuş oldu.
Birim maliyetlerin çok yükseldiği ve verimliliğin gerilediği Norveç’in önümüzdeki dönemde ayakta kalabilmesi için acı şurubu içeceği iki seçenekten birisini seçmesi gerekiyor:
- Kurunun değer kaybetmesini sağlayarak rekabet gücünü artırmak.
- Çalışanların gelirlerini düşürerek verimliliği artırmak.
Norveç halkının alışmış olduğu yaşam şartları göz önüne alındığında kurun değer kaybetmesini sağlamak daha kolay bir çözüm gibi gözükmekte. Siyasi maliyet de insanların günlük hayat kalitelerine müdahale etmekten daha düşük olabilir.
(Petrol Fiyatı ↓ Norveç Kronu ↓)
