İstatistik tutan kurumlar, ekonomik verileri zamana karşı yarışarak açıklıyorlar. Verilerde “güncelleme” görmeye alışığız. Türkiye’deki tipik örnek Ödemeler Dengesi’ndeki “Net Hata ve Noksan”. Ödemeler Dengesi’nin merkez bankası yaklaşık 1,5 ay gecikmeyle açıklıyor. Buna rağmen nihai verilerin merkez bankasına ulaşıp tasnif edilmesi aylar mertebesinde süre gerektiriyor. Çünkü; uluslararası para transferlerinde farklı ülkelerden pek çok kurum devreye giriyor. Ödemeler Dengesi tablosunda geçmiş ayların ötesinde “yıl”lara dair güncellemelerle karşılaşabiliyoruz.
ABD’de veriler genellikle kısa süre zarfında açıklanıyor. Örneğin her ayın ilk Cuma günü gözlemlediğimiz İstihdam Raporu ay bittikten sonra bir haftaya kalmadan kamuoyuna açıklanıyor. Ya da GSYİH, çeyrek sonunu takip eden ayın içerisinde açıklanabiliyor. Zamana karşı yarışmanın sonucu çeşitli tahmin / kestirim yöntemleriyle kaynak veriler tamamlanmadan değerler “tahmini ve geçici” özellikle açıklanıyorlar. Kaynak veriler tamamlandıkça da takip eden dönemlerde veriler güncelleniyorlar.
Türkiye’de açıklanan geçici verilerin başında Gümrük Bakanlığı’nın “dış ticaret” değerleri geliyor. Böylece ay sonunda TÜİK’in açıkladığı resmi değerleri beklemeye gerek kalmadan dış ticaretle ilgili bir fikir edinebiliyoruz.
ABD’de Conference Board şirketi tarafından açıklanan Öncü Gösterge (LEI), iktisadi faaliyetin durumunu eş-zamanlı gözlemlememizi sağlıyor (Şekil 1). Geçtiğimiz ay Eylül değeri açıklanırken LEI’nin pozitif değer almasını bekliyorduk. Gerçekleşme ise -%0,2 oranındaydı. ABD ekonomisinde tüketim ve üretim verileri bu denli iyi giderken gördüğümüz değer bizi şaşırtmıştı. Dün, LEI’nin Ekim ayı değeri açıklanırken Eylül ayı değeri güncellendi. Ekim ayı için beklenti %0,8 oranıydı. Açıklanan değer %1,2 oranını aldı. Üstelik Eylül ayı istatistiği de -%0,2 oranından pozitif %0,1 oranına yükseltilerek güncellendi. Böylece verinin açıklandığı anda ortaya çıkan kopukluk ortadan kalktı ve endeksin seyri, iktisadi faaliyetin seyriyle uyumlu hale geldi.
Şekil 1: Şekil 1: Conference Board’un öncü göstergesi “LEI”, Amerikan ekonomisindeki canlılığı haber veriyor.
Kaynak: Bloomberg, Ziraat
Bugün de az önce FED’in Şikago Şubesi tarafından açıklanan Faaliyet Endeksi’nin gözlemledik. Faaliyet Endeksi, ABD ekonomisinin canlılığı ve enflasyonist baskılar konusunda bir haberci. Şikago FED Faaliyet Endeksi, bugün 0,65 değerinde açıklandı. Eylül ayı istatistiği de 0,17 seviyesinden 0,36 değerine yükseltilerek güncellendi. Şikago FED Faaliyet Endeksi’nin üç aylık ortalaması 0,7 seviyesinin üzerine çıkarsa, enflasyonist baskılara yönelik haber anlamı taşıyor. Bugünkü verinin ardından üç aylık ortalama 0,28 seviyesinde. Ancak Ağustos ayındaki negatif 0,16 değeri ortalamayı ciddi şekilde aşağı çekmekte. Önümüzdeki ay pozitif bir değer ortaya çıkması durumunda ortalama 0,50 seviyesinin üzerine yönelebilir. Grafikte de endeksin keskin hareketi rahatlıkla görülebiliyor (Şekil 2). ABD ekonomisinde enflasyonun gözle görülür hale geleceğine yönelik argüman paylaşan yorumcular bulunuyor. Biz de bu argümana hak veriyoruz. FED’in Aralık ayındaki faiz arttırımının ardından önümüzdeki yıl da faizi arttırmasını bekliyoruz.
Şekil 2: Şikago FED’in Faaliyet Endeksi ise enflasyonist baskılardan haber getirmekte.
Kaynak: Bloomberg, Ziraat
