Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı, şubat döneminde (Ocak, Şubat ve Mart aylarını kapsamakta) %12,7 ile sabit kaldı. İşsizlik oranlarında 7 aydır devam eden düşüş trendi, mart ayının ortasından itibaren salgına ilişkin alınan tedbirlerin ekonomik faaliyetleri azaltması nedeniyle ivme kaybetmiş durumda. Ocak döneminde %51,7 olan iş gücüne katılım oranı şubat döneminde %50,7'ye gerilemiş vaziyette, işsiz sayısında sınırlı düşüş görülürken istihdam oranı da %45,2'den %44,3'e gerileyerek 2013 yılının sonundan beri en düşük seviyede.
- Arındırılmış verilere göre, şubat döneminde sanayi sektöründe istihdam yıllık 205 bin kişi artış gösterirken, inşaat sektöründe 107 bin azalma ve hizmet sektöründe 179 bin kişi istihdamda azalma var. Aslında ilk 2,5 aydaki ekonomik resmin istihdam rakamlarını teyit ettiğini görmekteyiz. Sanayi üretimi ilk iki ay %7'nin üzerinde büyüme sağlamıştı ancak ekonomik aktivite de mart ayı ortasından sonrası görülen azalmanın yıllık bazdaki sanayi istihdamındaki olumlu gidişatı kısmi olarak baskıladığı görülmekte. Hizmet sektöründeki istihdamın da alınan kamu sağlığı tedbirleriyle azalması normal karşılanabilir ki yılın ikinci yarısı itibarıyla toparlanma sağlanana kadar önümüzdeki 3 aylık periyotta daha düşük istihdam rakamları beklenmekte.
- Genç nüfusta işsizlik oranı %23 seviyesinden %23,4 seviyesine yükseldi. Temmuz ayında rekor seviye olan %27'yi görmüştük, bu ayki veriyle o dönemden beri istikrarlı düşüş sona ermiş oldu . Tarım dışı işsizlik oranı, %14,7'den %14,6 seviyesine geriledi. Bu veri de Kasım 2018'den beri görülen en olumlu veri.
- Arındırılmamış verilere baktığımızda ise işsizlik oranı şubat döneminde %13,8'den %13,6'ya gerilerken, tarım dışı işsizlik oranı ise %15,7'den %15,4'e geriledi.
Şekil 1. İşsizlik rakamlarında son görünüm
ISO imalat PMI verisi yılın ilk iki ayında genişleme bölgesinde gelmesinden sonra mart ayında, salgının etkisiyle 48,1'e gerilemişti. Nisan ayında ise PMI 33,4 seviyesine geriledi. Böylece salgının etkilerini 2.çeyrek itibarıyla görmeye başladık. Nisan ayı PMI raporunda önceki üç ay üst üste istihdamı artıran imalat sektörünün nisan ayında istihdamı azaltmış olduğu ve bunun istihdamda son 11 yılın en büyük düşüşü olduğu vurgulanmakta. Neticede öncü göstergelerin yönünü aşağı çevirmesi iktisadi faaliyetin duraksamaya başladığına işaret ediyor. Büyümedeki yavaşlamanın istihdam piyasasına yansımasının ise Hükümet'in ve TCMB'nin aldığı koordineli tedbirlerle bir miktar sınırlandığını düşünmekteyiz.
Şekil 2. Nisan ayı PMI verisi, salgının etkisini yansıtmakta.
Sektörel güven endekslerinin istihdam beklentilerine ilişkin alt endekslerine baktığımızda istihdamın gerilemesi beklenmekte.
Şekil 3. Güven endeksleri istihdam beklentileri aşağı yönlü
Salgının ilk etkilerini hizmet sektöründe görmeye başladık. Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre 179 bin kişilik düşüş dikkat çekici. Mayıs ayıyla birlikte dünya üzerinde ve Türkiye özelinde normalleşme adımları konuşulmakta fakat bundan sonraki süreçte hava yolu taşımacılığının hacminin ne yönde seyredeceği de önemli. IATA'ya göre her şey normalleşse dahi yolcular 6 ay daha bekleyecek ki ve Türkiye her ne kadar salgını kontrol altına almış olsa da diğer ülkelerin de bu konudaki başarısı hizmet gelirleri açısından önemli bir faktör olacaktır. Örneğin Rusya'da salgının durumu şu an için iyi değil ve kısa sürede düzelmezse bunun turizm gelirlerine daha da negatif yansıması beklenebilir.
Bugün açıklanan veri koronavirüsün etkilerinin hissedilmeye başlandığı ilk istihdam verisi oldu çünkü işsizlik verileri ortalama açıklanıyor ve kademeli olarak etkileri de artacaktır. Örneğin şubat ayı işsizlik verisi aslında Ocak, Şubat ve Mart ayının ortalaması. Bundan sonraki ay ocak datası ve ondan sonraki ayda şubat datası veriden çıkacak ki bu iki ayda ekonomik faaliyet yüksek seyirde izlemiş, sanayi üretimi %7'nin üzerinde büyümüştü. En kötüyü ise temmuz ayında açıklanacak nisan ayına ilişkin(Mart-Nisan-Mayıs) işsizlik datası ile görmüş olacağız. Salgının Türkiye istihdam piyasasına olan etkilerini tam olarak görebileceğiz.
Son İŞKUR verilerine baktığımızda kayıtlı işsiz sayısında 3,67 milyon kişiden nisanda 3,29 milyon kişiye gerilediğini görmekteyiz. İlk etapta alınan tedbirlerin istihdam piyasasındaki kötüleşmeyi sınırladığı görülmekte. Ayrıca işe yerleştirme verisinde geçen senenin aynı ayı ile kıyaslandığında özel sektördeki %75,9'luk düşüş dikkat çekerken kamuda ise artış %24,7 dikkat çekmekte.
İstihdam açısından salgının iyiye giden ivmeyi biraz kırdığı görülmekte. Bu bağlamda para ve maliye politikaları ile önlemler alındığını görmekteyiz. İlk etapta TCMB olağanüstü toplanarak faiz oranını %10,75'ten %9,75'e çekti ve “Koronavirüsün Ekonomik ve Finansal Etkilerine Karşı Alınan İlave Tedbirleri" başlığıyla yayınladığı duyuruda kredi kanalını açık tutmak için bankalara yönelik likidite tedbirlerini ve ihracatçı firmaların dünyada azalacak ticaret hacminden daha az etkilenebilmeleri adına reeskont kredilerine yönelik tedbirleri açıkladı. Daha sonra TCMB tarafından politika faizi 100 baz puan daha indirilerek %8,75'e çekildi. Ayrıca Hükümet istihdam piyasasının daha az etkilenmesi adına bir dizi düzenleme açıkladı. Bu önlemlerin ilk etapta işsizlik üzerindeki olumsuz etkiyi kısmı baskıladığı gözlenmekte ki nisan ayı İŞKUR istatistiklerinde de kayıtlı işsiz sayısında artış görülmemekte.
Dünyada da salgının istihdam piyasası üzerinde etkili olmaya başladığını görmekteyiz. ABD işsizlik maaş başvuruları son 6 haftada 33 milyon seviyesini aştı ayrıca son açıklanan ABD tarım dışı işsizlik oranı da tarihi düşük seviye olan %3,5'ten %14'e çıktı. Öteki ayda %20'yi aşması beklenmekte. Örneğin BoE son projeksiyonunda işsizliğin ikinci çeyrekte alınan tedbirlere rağmen %4'ten %9'a yükseleceği tahmin edilmekte.
