Mevsimsel etkilerden arındırılmış işsizlik oranı, nisan döneminde (Mart, Nisan ve Mayıs aylarını kapsamakta) %13,1 seviyesinden %13,8 seviyesine yükseldi. İşsizlik oranlarında 2019 yılı başındaki %13,5 seviyesinden 2020 Şubat döneminde %12,7'li seviyelere gerileme görmüştük. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış işsizlik oranı verisinde ise son 10 ayın en düşük rakamı olan %12,8 seviyesini gördük. Burada Hükümetin uygulamaya koyduğu kısa vadeli çalışma ödeneği, 3 ay işçi çıkarma yasağı gibi tedbirlerin etkili olduğunu düşünmekteyiz. Ayrıca bunların yanısıra geçen ay olduğu gibi işgücüne katılım oranlarındaki ve istihdamdaki düşüşün devam ettiği görülmekte ve mevsim etkisinden arındırılmamış verilerde geçen sene iş gücüne katılım oranında %50'in üzerinde bir seyir görülürken nisan döneminde %47,2'ye gerileyerek 2012'den beri en düşük iş gücüne katılım oranı görülmekte. Arındırılmamış verilerde işsiz sayısında düşüş görülürken istihdam oranı da %42'den %41,1'e gerileyerek 2011 başından beri en düşük seviyede.
- Arındırılmış verilere göre nisan döneminde sanayi sektöründe yıllık 209 bin kişi, inşaat sektöründe 353 bin ve hizmet sektöründe 1.504 bin kişi istihdamda azalma var. Sanayi istihdamındaki azalma veriden şubat ayının çıkıp ekonomik aktivitenin sınırlı kaldığı mayıs ayının girmesi kaynaklı oldu. PMI endeksi mayısta 33,4'ten 40,9 seviyesine yükselmiş ve en azından daralmanın hız kestiğini görmüştük. Haziran ayında ise imalat PMI 53,9 seviyesine iyileşti. Alt bileşenlerinden imalat istihdam endeksi de 2 aylık gerileme trendini kırarak, genişleme bölgesine geçti. Bu sebeple önümüzdeki aylarda sanayi istihdamında toparlanma göreceğimizi düşünmekteyiz. TCMB'nin de vurguladığı üzere yılın 2. yarısında ekonomik toparlanmanın ivme kazanması ile istihdamda özellikle sanayi istihdamında artış beklemekteyiz.
- Tedbirlerden en çok etkilenen hizmet sektörü oldu. Yıllık istihdam 1.504 bin kişi azaldı ki tarihi düşük seviyesi yenilenmiş oldu. Hizmet sektöründeki istihdamın da alınan kamu sağlığı tedbirleriyle azalması normal karşılanabilir ki yılın ikinci yarısı itibarıyla toparlanma sağlanana kadar önümüzdeki dönemde diğer ülkelerdeki gelişmelere de bağlı olarak daha düşük istihdam rakamları beklenmekte.
- Mevsimsellikten arındırılmış genç nüfus işsizlik oranı %25,1 seviyesinden %26,6 seviyesine yükseldi. Temmuz ayında rekor seviye olan %27'yi görmüştük. Tarım dışı işsizlik oranı, %15,2'den %16,1 seviyesine yükseldi.
- Arındırılmamış verilere baktığımızda ise işsizlik oranı nisan döneminde %13,2'den %12,8'e gerilerken, tarım dışı işsizlik oranı ise %15'ten %14,9'a geriledi.
Şekil 1. İşsizlik rakamlarında son görünüm
ISO imalat PMI verisinde mart ayıyla başlayan daralma trendi haziran ayı verisinde kırılarak genişleme bölgesinde geldi. PMI raporlarında nisan ayındaki imalat sanayindeki 11 yılın en büyük düşüşünü gördükten sonra mayıs ayında bunun hız kestiği belirtilmişti, haziran ayında imalat sanayi açısından 2 aylık daralmanın sona erdiği ve imalat sanayi endeksinin genişleme bölgesine geçtiği vurgulanmakta. Haziran ayından itibaren ekonomik göstergelerde toparlanmalar görmekteyiz. Büyümedeki yavaşlamanın istihdam piyasasına yansımasının ise Hükümet'in ve TCMB'nin aldığı koordineli tedbirlerle bir miktar sınırlandığını düşünmekteyiz.
Şekil 2. Haziran ayı PMI verisi, genişleme bölgesine geçti.
- Sektörel güven endekslerinin istihdam beklentilerine ilişkin alt endekslerine baktığımızda gelecek 3 ayda istihdamın geçen ay olduğu gibi artması beklenmekte.
Şekil 3a. Güven endekslerinde istihdam beklentileri yukarı yönlü
Şekil 3b. Tüketici güven endeksinde 12 aylık işsiz sayısı beklentisi dipten döndü.
Not: Tüketici güven endeksindeki 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisi yukarı yönlü ise işsiz sayısında azalma beklendiğini belirtmektedir.
Açıklanan veride salgının etkilerini geçen ay olduğu gibi en çok hizmet sektöründe gördük. Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre 1.504 bin kişilik düşüş dikkat çekici. Haziran ayında iç turizmin hareketlenmesi ve normalleşme adımlarıyla birlikte hizmet istihdamında son iki aydır görülen trendin kırılıp kırılamayacağı izlenecek. Dış turizm tarafına baktığımızda bundan sonraki süreçte hava yolu taşımacılığının hacminin ne yönde seyredeceği de önemli. Örneğin mayıs ayına ilişkin gelen yabancı sayısı verisi açıklanmıştı. Neredeyse durma noktasına gelen hava yolu taşımacılığı sonucu gelen yabancı sayısı nisan ayındakine benzer şekilde düşük gelmişti. Haziran ayında da bu trend DHMİ yolcu istatistikleri verilerine göre sınırlı tersine dönse de devam etmekte. Dış hat yolcu sayısı haziranda ayında 63 binden 346 bine çıkarken, geçen sene haziran ayında bu rakam yaklaşık 11,5 milyon idi, öncü verilere bakarak hizmet istihdamının bir süre daha baskı altında kalmasını bekleyebiliriz.
İŞKUR'un aylık istatistiklerine baktığımızda mayıs ve haziran aylarında kayıtlı işsiz sayısında yıllık ve aylık bazda azalma görülmekte. Ayrıca işsizlik ödeneğine 2019 yılı mart-nisan-mayıs aylarında toplam 459 bin kişi başvururken 2020 yılının aynı döneminde 638 bin kişinin başvurduğu görülmekte. Haziran ayı datalarında ise işsizlik ödeneği için başvuran kişi sayısı bir önceki ay 309 bin kişi iken bu ay 109 bin kişiye indiği görülmekte. Bir de olumlu nokta olarak açık iş sayısı da haziranda 70,5 bin kişiden 118,2 bin kişiye yükseldi. Bu da işverenlerin sınırlı da olsa işçi talebini artırdığını göstermekte.
İstihdam açısından salgının iyiye giden ivmeyi biraz kırdığı görülmekte. Bu bağlamda para ve maliye politikaları ile önlemler alındığını görmekteyiz. İlk etapta TCMB olağanüstü toplanarak faiz oranını %10,75'ten %9,75'e çekti ve “Koronavirüsün Ekonomik ve Finansal Etkilerine Karşı Alınan İlave Tedbirleri" başlığıyla yayınladığı duyuruda kredi kanalını açık tutmak için bankalara yönelik likidite tedbirlerini ve ihracatçı firmaların dünyada azalacak ticaret hacminden daha az etkilenebilmeleri adına reeskont kredilerine yönelik tedbirleri açıkladı. Daha sonra TCMB tarafından politika faizi %8,25'e kadar çekildi. Ayrıca Hükümet istihdam piyasasının daha az etkilenmesi adına bir dizi düzenleme açıklamıştı.
Hükümetin uygulamaya koyduğu üç ay işten çıkarma yasağı ve kısa çalışma ödeneği gibi tedbirler salgının istihdam piyasası üzerindeki baskısını hafifletmek adına 1 ay daha uzatıldı.
