Türkiye Ekonomisi: Eylül Ayı Bütçe Dengesi
Güçlü iç taleple vergi gelirlerinde artış devam ediyor, salgın koşulları ise harcamalarda düşüşe imkan vermiyor.
Bütçe dengesi, ağustos ayında 28 milyar TL fazla vermesi ardından tekrar açığa yöneldi ve Hazine nakit dengesi ile uyumlu olarak eylül ayında 29,7 milyar TL açık verdi. İç talepteki pozitif seyir vergi gelirlerini eylül ayında da desteklerken, tek seferlik gelir olarak tabir edilen diğer gelirler sınırlı bir toparlanma gösterdi. Ağustosta harcamalarda gözlemlediğimiz azalışın kalıcı olmadığı ve eylül ayında faiz ve faiz dışı giderler kaynaklı olarak harcamaların artışa geçtiği görüldü. Neticede harcamaların gelirlerden daha çok artmasıyla bütçe açık verdi. YEP öngörülerini dikkate aldığımızda yılın geri kalanında bütçe açığı görünümünün sürmesini bekleyebiliriz. İlk 9 ayda bütçe açığı 140,6 milyar TL'ye ulaşırken, YEP'teki yıl sonu tahminine ulaşmak için son çeyrekte 98,6 milyar TL açık vermemiz gerekmekte.
12 aylık kümülatif bütçe açığı, 166,5 milyar TL'den 178,5 milyar TL'ye yükseldi. Bütçe açığının GSYH'ye oranı ise %3,7 seviyesinden %4 seviyesine çıktı. YEP'te yıl sonu tahmini %4,9 seviyesinde. 2009 yılında bütçe açığı/GSYH oranı %5,6 seviyesine kadar genişlemişti.
*Eylül ayı bütçe açığı/GSYH oranında, GSYH 2. çeyrek gerçekleşme verisi kullanılmıştır.
Hatırda Kalması Gerekenler
• Vergi gelirleri, son 4 aydır ki yıllık artışını sürdürüyor, ancak ağustos ayındaki %48'lik artış ardından eylül ayında hız keserek %29,9 artış gösterdi. Pandeminin en yoğun hissedildiği ve normalleşme süreci öncesinde, vergi gelirlerinde ortalama yıllık %6'ya varan düşüş gözlemlerken, kredilerin ve normalleşme sürecinin desteğiyle üçüncü çeyrekte vergi gelirlerinde ortalama yıllık %36'ya varan yükseliş yaşandı. Temmuz ve ağustos ayında yıllık düşüş kaydeden diğer gelirler ise eylülde sınırlı da olsa artış gösterdi. Geçen sene temmuz ve ağustos aylarında ihtiyat akçesinin Hazine'ye aktarılması diğer gelirleri bu sene baskı altında bıraktı.
• Ağustos ayında Haziran 2019'dan bu yana ilk kez harcamaların yıllık bazda düştüğünü gözlemlemiştik, eylül ayında ise harcamaların 2019 yılı ortalaması olan %22 artıştan daha güçlü artış sergilediğini ve giderlerdeki artışın genele yayıldığını görmekteyiz.
• TCMB'nin finansal koşulları sıkılaştırıcı adımlarının iç talebi ne ölçüde baskılayacağı önümüzdeki süreçte vergi gelirleri açısından önemli olacak. Halihazırda iç talepteki görünüme dair fikir veren kredi kartı harcamalarında ekim ayının ilk iki haftasında güçlü seyrin sürdüğünü görmekteyiz. Neticede olağanüstü bir dönemden geçtiğimiz bu sene bütçe dengesinden ziyade istihdam ve salgından etkilenen sektörleri desteklemenin öncelik olması sebebiyle daha geniş bütçe açığına tolerans gösterileceği görülmekte. Bütçe açığındaki genişleme ise salgının gidişatına ve ekonomik faaliyet üzerindeki etkisine bağlı olacak iken, YEP'te bütçe açığı/GSYH oranının %4,9'a ulaşması beklenmekte.
