Türkiye ekonomisi, 2019 yılının birinci çeyreğinde teknik resesyondan çıktı. Veriler beklentilerle uyumlu gerçekleşti.
- Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH, bir önceki çeyreğe göre %1,3 artarak ekonominin resesyondan çıktığına işaret etti. Bugün açıklanan veri, birinci çeyrekte ekonominin dipten toparlandığına işaret ediyor. Sıkılaşan finansal koşullar ise ikinci çeyrekte toparlanmanın birinci çeyreğe göre kısmen sınırlanabileceğini gösteriyor.
- Yıllık bazda ise ekonominin %2,6 daraldığını görüyoruz. Geçtiğimiz senenin son çeyreğinde ekonomi yıllık bazda %3 daralmıştı. Bu yılın birinci çeyreğinde ise yıllık bazda daralmanın hız kestiğini görüyoruz. İkinci çeyrekte de yıllık bazda düşüşün hız kesmesinin kısmen sürmesini beklemekteyiz. Özellikle üçüncü çeyrekle düşük baz etkisinin de devreye girmesi ve turizmin de katkısıyla yıllık büyümede artı değer beklemekteyiz. TCMB Beklenti Anketine göre anket katılımcıları geçen sene %2,6 büyüyen ekonominin bu sene %0,6 büyümesini bekliyor.
- Cari fiyatlarla milli gelirimiz, 2018 yılı sonundaki 3,7 trilyon TL'den 2019 yılının ilk çeyreğinde 3,8 trilyon TL'ye çıktı. GSYH dolar cinsinden ise 784 milyar dolardan 748 milyar dolara geriledi.
Teknik resesyon, birbirini takip eden en az iki çeyreklik dönemde negatif bir ekonomik büyüme görülmesine denir. Geçtiğimiz yılın üçüncü ve dördüncü çeyreğinde ekonomi çeyreklik bazda daralmıştı.
Bu arada bugünkü veride geçtiğimiz senenin çeyreklik bazdaki büyüme verilerinde yapılan revize dikkatimizi çekiyor. 2018 yılının ikinci çeyreğinde ekonomi çeyreklik bazda yatay büyüme (%0) göstermişti. %0 büyümenin -%0,1 daralmaya revize edildiğini görüyoruz. Dolayısıyla geçtiğimiz sene aslında ardı ardına üç çeyrek çeyreklik bazda daralmış görünüyoruz. Bununla birlikte 2018 yılı birinci çeyreğine ait çeyreklik bazda %0,9 büyümenin de %1'e yukarı yönlü revize edildiğini görüyoruz (Şekil 1, Tablo 1).
Tablo 1. Büyümenin çeyreklik ve yıllık bazda görünümü
Şekil 1. Büyümenin bir önceki çeyreğe göre değişiminin gelişimi
İktisadi faaliyet açısından büyümenin detaylarını incelediğimizde,
- Kamu harcamaları yıllık %8,8 yükselişle büyümeye en belirgin katkı sağlayan kalem olarak öne çıkıyor. Tarım sektörü, geçtiğimiz seneki yüksek baz etkisine rağmen yıllık bazda %2,5 büyüyerek büyümeye birinci çeyrekte ana katkı sağlayan kalemlerden biri olarak dikkat çekiyor. Bilgi iletişim ve finans sektörü ve gayrimenkulün de büyümedeki yavaşlamayı sınırladığı görülüyor.
- Sanayi ve imalat sektöründe zayıflama sürüyor, ancak bir önceki çeyreğe göre hız kesmesi büyümedeki zayıflığın daha belirginleşmesini engellemiş. İnşaat sektöründe ise ardı ardına üç çeyrekte yıllık bazda daralma gözlenmekte ve daralmanın boyutunun kademeli bir şekilde arttığı dikkat çekmekte.
- İç talepteki zayıflıkla birlikte hizmet sektörünün de %4 daraldığını görüyoruz.
Tablo 2. İktisadi faaliyet kolları açısından büyümenin gelişimi (Bir önceki yılın aynı çeyreğine göre değişim)
Büyüme kompozisyonunu 2019 yılı ilk çeyrek itibarıyla harcamalar kanalı tarafından incelediğimizde:
Başta yatırımlar, stok ve özel tüketimdeki daralma sonucu gerçekleşen -%2,6'lik daralmanın kaynakları,
- Sıkılaşan finansal koşullar ve zayıflayan tüketici güveniyle birlikte büyümenin -3 puanlık kaybı hanehalkı tüketiminden kaynaklandı. Makine ve teçhizatlardaki zayıflamayla birlikte yatırımlar büyümeye 3,8 puan negatif katkı yaptı ve geçtiğimiz sene dördüncü çeyreğe göre negatif katkı anlamında benzer performansı gösterdi. Firmalar stok eritmeyi sürdürdü ve dört çeyrektir ardı ardına firmalar stok eritmeyi tercih etti ve stoklar birinci çeyrekte büyümeden yaklaşık -6,3 puan çaldı.
- Net ihracat ise büyümeye 9,4 puan pozitif katkı sağladı. Bunun büyük çoğunluğu talebin azalmasından kaynaklanan ithalattaki düşüşten kaynaklandı. Kamu harcamalarının da 1 puanla ekonomiye desteğini sürdürdüğünü gözlemlemekteyiz.
Tablo 3. Harcamalar kanalıyla büyüme kompozisyonunun gelişimi
Bugün açıklanan veri birinci çeyrekte ekonominin dipten toparlandığını işaret ederken sıkılaşan finansal koşullar ikinci çeyrekte, yılın başında öngörülen boyuttaki toparlanmanın kısmen sınırlanacağını gösteriyor.
Takip etmeye aşina olduğumuz birkaç öncü göstergeye baktığımızda da bu durumu teyit ediyoruz (Şekiller 2 ).
- Güven endekslerinde, reel sektör ve tüketici anlamında gerileme görüyoruz.
- Sektörel güven endekslerinde de özellikle inşaat sektöründeki zayıflığın sürdüğünü gözlemliyoruz.
- Krediler de sıkılaşan finansal koşullarla birlikte yılın başlangıcındaki hızlı yükseliş ivmesini azaltmış durumda.
- Turizm gelirlerinde zayıflama gözlenmekte, ancak bunu mevsimselliğe bağlamaktayız.
- İmalat PMI verisi de mayıs ayında tekrar yönünü aşağı çevirmiş durumda.
Şekiller 2: Öncü göstergelerin genel durumu
Neticede ikinci çeyreğe ilişkin veriler, ikinci çeyrekte büyümenin öngörülerin bir miktar altında olabileceğine işaret ediyor. Bu yılın ikinci yarısında ise turizm gelirleri, iyileşmesi beklenen iç talep ve yatırım ile baz etkisinin de katkısıyla ekonomideki toparlanmanın belirginleşmesini öngörmekteyiz. Ancak Euro Bölgesi'ndeki yavaşlamanın sürmesi ihracat kanalından büyümemize baskı oluşturabilecek bir etmen olarak öne çıkıyor. Bir de son dönemde sıkılaşan finansal koşullar büyüme tahminlerinde aşağı yönlü revizyonu da beraberinde getiriyor. TCMB Beklenti Anketine göre anket katılımcıları bu sene büyümenin %0,6 düzeyinde gerçekleşmesini bekliyor.
Ticaret gerilimi ve Euro Bölgesi'ndeki siyasi belirsizlik de küresel büyüme görünümü üzerinde içerisinde bulunduğumuz dönemde baskı oluşturan başlıca etmenler olarak dikkat çekiyor. Ülke imalat PMI verileri genel olarak büyüme eşik değeri olan 50 seviyesinin altında seyrediyor.
Şekil 3. Euro Bölgesi ülkeleri ve ABD imalat sektörünün seyri
Neticede 2018 yılının sonunda belirginleşen küresel ekonomideki yavaşlama görünümü etkisini devam ettiriyor. Uluslararası finansal kurumlar ve Merkez Bankaları da bu görüntü altında büyüme tahminlerini aşağı çekiyor. Aşağıdaki tabloda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerden bazılarının büyüme tahminleri yer almakta.
Türkiye özelinde ise TCMB Beklenti anketinde yıl sonu büyüme tahmininin %0,6 seviyesinde bulunduğunu söylemiştik. Reuters anketine göre ise GSYH'nin 2019 yılında %0,1 daralması bekleniyor.
- Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) 21 Mayıs'ta yayınlanan Ekonomik Görünüm Raporu'nda, Türkiye'nin büyüme beklentisini -%1,8'den -%2,6'ya düşürdü.
- IMF ise nisan ayı başında yayınladığı Dünya Ekonomik Görünüm raporunda Türkiye'nin bu yıl -%2,5 daralacağını öngördü.
- Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Türkiye ekonomisinin 2019 yılında -%2,3 oranında küçüleceğini öngördü.
- Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası'nın (EBRD) tahmininin ise -%1 küçülme yönünde olduğu görülmekte.
